Synagoga Beitenu

Dawna świątynia żydowska z drugiej połowy XVIII wieku, wybudowana w miejscu murowanej synagogi prawdopodobnie z 1536 roku. Drewniane bożnice powstawały w tym miejscu znacznie wcześniej - ok. 1220 r.

Według jednej z legend, fundatorem pierwszej kamiennej synagogi był Kazimierz Wielki, który chciał w ten sposób obdarować ukochaną Esterkę. Materiał na budowę miał pochodzić ze Ściany Płaczu, a kotary własnoręcznie uszyła królewska kochanka.

Późniejszą “Beitenu” wybudowano z kamieni wapiennych na planie prostokąta (wymiary 16,9*14,8 m). Świątynia utrzymywała późnobarokowy styl, ściany i sufit we wnętrzu zdobiły polichromie. Malowidła miały przedstawiać rośliny i zwierzęta, a jak opisuje je badacz historii i architektury Kazimierza Dolnego Wacław Husarski - były dość “naiwne, ale nie pozbawione wdzięku”.

Synagogę całkowicie zdewastowali Niemcy w 1944 roku, a opuszczony budynek zaczął popadać w ruinę. W 1953 r. dawną świątynię odremontowano - jednak bez odtworzenia dekoracji - i otworzono w niej kino “Wisła”, które funkcjonowało aż do 2003 roku.

Aktualnie właścicielem synagogi Beitenu jest warszawska gmina żydowska. Część pomieszczeń przystosowano na pokoje do wynajęcia, działają jeszcze m.in. księgarnia, kawiarnia “Esterka”, sklep (w asortymencie książki, pamiątki, kosmetyki z minerałami z Morza Martwego, alkohole - wszystko koszerne i związane z tradycjami żydowskimi) oraz małe muzeum. Głównym elementem ekspozycji jest zbiór fotografii z lat 1930-31, kiedy Kazimierz Dolny był, spokojnym, cichym miasteczkiem o polsko-żydowskim charakterze - ludność judaistyczna stanowiła ok. 60% wszystkich mieszkańców.

Fotoreportaż Benedykta Jerzego Dorysa (uznany fotograf i retuszer, ceniony zwłaszcza za swoje portrety) pochodzą ze zbiorów Archiwum Gminy Żydowskiej w Warszawie, Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk oraz Fundacji Shalom Gołdy Tencer-Szurmiej. Jak ocenił prace pisarz Adolf Rudnicki, “ten cykl zawiera wszystko, co trzeba, aby świat, którego już nie ma, ożył. Zapach, klimat, temperatura, ludzie - wszystko autentyczne”.

Dawna sala modlitewna, w której mieści się wystawa często gości różne wydarzenia kulturalne - koncerty, pokazy filmowe, przedstawienia, spotkania z artystami i nietuzinkowymi osobowościami.

Zabytkowa świątynia żydowska, wybudowana w II połowie XVIII wieku. Beitenu charakteryzowała się pięknymi polichromiami i późnobarokowym stylem, niestety została totalnie zdewastowana w 1944 r. W 1953 r. synagogę wyremontowano, lecz nie dla celów religijnych - działało tutaj m.in. kino, aktualnie księgarnia, kawiarnia i małe muzeum z wyjątkowymi zdjęciami.