Domy podcieniowe

Tradycyjna dla Żuław budowla, która pojawiła się w regionie wraz z napływem licznych osadników z Niderlandów i prześladowanej w Holandii wspólnoty mennonitów (zresztą ludzie wyznający ten odłam protestanckiej wiary, również w Rzeczpospolitej byli raczej niemile widziani przez Kościół). Działo się to w XVI i XVII stuleciu, natomiast ocalałe do dziś domy podcieniowe pochodzą w większej części z XVIII i XIX wieku.

Najważniejszym wyróżnikiem domu podcieniowego jest obecność zamkniętego pomieszczenia na piętrze, wspartego przez rząd filarów i przylegającego centralnie do bocznej ściany lub u szczytu głównej bryły budynku. Podobno liczba słupów miała mieć ścisły związek z zamożnością gospodarza. Charakterystyczna jest również drewniana konstrukcja szkieletowa, otynkowana lub wypełniona czerwoną cegłą.

Oczywiście znaczną część domów podcieniowych na Żuławach - czy to odrestaurowanych, czy to postawionych od nowa, zgodnie z tradycyjnymi metodami - przystosowano do celów turystycznych. Przeważnie noclegowych i/lub restauracyjnych, ale niektóre można zwiedzić niczym typowe regionalne muzeum.

Tego rodzaju żywy skansen żuławski funkcjonuje np. w nie tak odległym Żelichowie. Tutejszy dom podcieniowy “Mały Holender” nie został w 100% wykończony - i było to jak najbardziej zamierzone działanie, by turyści mogli na własne oczy zobaczyć szczegóły konstrukcji, zastosowane materiały, detale wykonania dekoracji itp. Nie brakuje też domowych sprzętów i maszyn, takich samych jak używane tu setki lat temu. Ważnym punktem programu jest degustacja regionalnych wyrobów, przygotowanych według starych receptur. Chętni mogą wziąć udział w specjalnych warsztatach, m.in. warzenia piwa, wędzenia wędlin, wyrabiania sera i innych żuławskich przysmaków.

Osobom zainteresowanym zaleca się kontakt telefoniczny przed przyjazdem, w celu indywidualnego umówienia terminu i ustalenia cen.

Orientacyjne* koszty różnych programów zwiedzania i warsztatów w "Małym Holendrze" - domu podcieniowym w Żelichowie ; zajęcia dla dorosłych:

• "Tajemnice domu podcieniowego" (oprowadzanie i zwiedzanie okolicy) - od 5 zł/os. ; dodatki: bufet z kawą i ciastem +20 zł, prezentacja starych maszyn + 3 zł
• pokazy zabytkowych śrutowników przy pracy (1 h) - od 15 zł/os.
• tłoczenie soku z jabłek specjalną prasą (2-3 h) - od 20 zł/os.
• rozpoznawanie dzikich ziół i jadalnych roślin (2,5 h) - od 27 zł/os.
• piwowarstwo (3 h) - od 74 zł/os.
• warsztaty żuławskiego serowarstwa (3 h) - od 75 zł/os.

zajęcia dla grup szkolnych:

• "Tajemnice domu podcieniowego" (oprowadzanie i zwiedzanie okolicy) - od 5 zł/os. ; dodatki: gra terenowa + 5 zł, herbata/sok/czekolada + 5 zł, filmy z zabytkowego projektora + 6 zł, prezentacja starych maszyn + 7 zł, ognisko + 10 zł
• rozpoznawanie dzikich ziół i jadalnych roślin (1-2 h) - od 18 zł/os.
• przyrządzanie dzikich ziół i jadalnych roślin (1,5-2 h) - od 20 zł/os.
• warzenie sera (1,5-2 h) - od 22 zł/os.
• chleb, podpłomyki i inne wypieki (1,5-2h) - od 20 zł/os. ; za wypiekanie w piecu chlebowym, co potrwa 1,5 h dłużej, +150 zł od grupy
• wypiekanie ciasteczek (1,5-2 h) - szarlotka od 18 zł/os. ; dodatkowo ciastka owsiane + 6 zł
• tłoczenie soku jabłkowego (1-3 h) - od 18 zł/os. ; dodatki: herbata/sok/czekolada + 4 zł, degustacja pieczonych jabłek z orzechami włoskimi i miodem + 5 zł
• wycieczka w teren (m.in. najgłębsza depresja Polski) - od 18 zł/os. ; dodatki: nauka rozpoznawania roślin + 5 zł, kurs ochrony przeciwpowodziowej + 6 zł
• zajęcia edukacyjne o Żuławach i warsztaty plastyczne (1-2 h) od 20 zł/os. ; dodatkowo za napoje + 4 zł
• zwiedzania domu i warsztaty tradycyjnego wyrabiania mydła (1-1,5 h) - od 22 zł/os.
• zwiedzanie domu i warsztaty archeologiczno-odkrywkowe (1-2 h) - od 19 zł/os.
• warsztaty fotograficzne ze starymi aparatami w plenerze i wywoływaniem zdjęć w ciemnicy (3 h) - od 25 zł/os.

* przy większej ilości osób - najczęściej powyżej 20 - cena powinna być niższa. Podobnie przy wybraniu kilku "programów"

Tworzą ważną część architektonicznego krajobrazu na całych Żuławach. Pojawiły się tutaj głównie dzięki przybyszom z Holandii, zwłaszcza mocno prześladowanym tam mennonitom. Najbardziej charakterystyczne dla domów podcieniowych są wsparte na filarach pomieszczenia na piętrze, “odstające” od głównej bryły. W niektórych funkcjonują muzea regionalne i skanseny.