Wielka Zbrojownia - Akademia Sztuk Pięknych

Gdańska Wielka Zbrojownia z całą pewnością należy do najwspanialszych zabytków miasta. Całkiem powszechna jest opinia, według której stanowi szczytowe osiągnięcie niderlandzkiego manieryzmu, który zdominował gdańską architekturę w epoce renesansu. I to nie tylko w samym Trójmieście, ale nawet na skalę europejską.

Wielką Zbrojownię w Gdańsku wybudowano w latach 1602-1605, według projektu Antoniego van Obberghena - niezwykle cenionego wówczas architekta. Bryła budynku przypomina 4 połączone ze sobą kamienice, lecz faktycznie stanowi jednolitą całość. Co do powodu powzięcia takiej inwestycji, był on niezwykle prozaiczny: pod koniec XVI stulecia Szwecja coraz śmielej realizowała mocarstwowe plany, a coraz bardziej zagrożony Gdańsk był praktycznie nieprzygotowany do ewentualnej wojny. Własny, niezwykle obszerny magazyn uzbrojenia niewątpliwie zwiększał potencjał obronny i poczucie bezpieczeństwa mieszczan. Oczywiście mieszkańcy grodu nad Motławą nie byliby sobą, gdyby arsenał pełnił tylko i wyłącznie użytkowe funkcje.

Wielka Zbrojownia niemal od samego początku istnienia był również swego rodzaju muzeum militariów - takim, którego zbiory zostałyby zużyte w razie wyższej konieczności. Z czasem poza broniami i zbrojami zaczęto tutaj składować również obrazy, rzeźby i inne dzieła sztuki. Dopiero w 1793 roku Wielką Zbrojownię zamknięto dla cywilów, a całkowitą kontrolę nad arsenałem przejęło wojsko.

Rzecz jasna budowla pełniła również rozmaite funkcje reprezentacyjne. Trudno żeby było inaczej, skoro całą fasadę pokrywają kunsztowne dekoracje. Sporą część prac rzeźbiarsko-kamieniarskich wykonał Abraham van den Blocke, który ma na swoim koncie prace nad wieloma innymi, znaczącymi zabytkami w Gdańsku. Na szczególną uwagę w elewacji Wielkiej Zbrojowni zasługują zwłaszcza portale udekorowane herbem miasta podtrzymywanym przez lwy, posąg Minewry i rzeźby przedstawiające żołnierzy różnych formacji, pozłacane ornamenty okuciowe oraz płaskorzeźby sfinksów i wybuchających granatów.

Wkrótce po odbudowie ze zniszczeń związanych z II Wojną Światową budynek przeszedł na własność Akademii Sztuk Pięknych. Przy czym uczelnia zajmuje jedynie pewną część pomieszczeń, a reszta pozostaje niewykorzystana. Są różne koncepcje ich zagospodarowania - na przykład Akademia Sztuk Pięknych planuje stale rozwijać projekt “Zbrojownia Sztuki” z 2016 roku: otwartego, ogólnodostępnego centrum kulturalnego. Docelowo w Wielkiej Zbrojowni mają się znajdować nowoczesna przestrzeń wystawiennicza, sale warsztatowo-edukacyjne dla szeroko pojmowanych sztuk plastycznych, czytelnia oraz kolekcja dzieł sztuki - zarówno w formie fizycznej, jak i cyfrowej.